مبنا قرار دادن معنای ظاهر قرآن را "حجیت ظواهر قرآن" می نامند و می گویند: ظواهر قرآن حجیت و مدرکیت دارد و می توان در موارد مختلف به معنای ظاهری آن تکیه کرده و آن را مورد عمل قرار داد.(1)

قرآن می فرماید: "راستی که ما قرآن را به زبان تو آسان نمودیم تا متذکر و یاد آور شوند".(2)

ائمه اطهار(ع) به ظاهر قرآن استدلال می کردند "زراره" از حضرت باقر(ع) پرسید: از کجا به دست آورده اید که در وضو به قسمتی از سر باید مسح کرد، نه به همة آن؟ امام(ع) در جواب فرمود: "لمکان الباء؛ به جهت وجود حرف "باء" که در آیه وضو به کار رفته است".(3) از ظاهر آن چنین بر می آید که تنها به قسمتی از سر مسح کردن کافی است و لازم نیست تمام سر باشد.

از این جا روشن می شود که اصل اوّلی در مورد قابل فهم بودن قرآن این است که این کتاب الهی برای نوع مردمی که با زبان عربی آشنایی داشته باشند، قابل درک و فهم است.

از طرفی برای روشن شدن تمام مقاصد قرآن نیاز به مبیّن و مفسّر است و پیامبر اسلام(ص) و ائمه(ع) مفسر قرآن معرفی شده اند. در واقع روایات این ها تفسیر و تبیین قرآن است.

از این رو باید این تفسیرها مخالف با صریح و روح کلّی قرآن نباشد. ناگفته نماند که نیاز به تفسیر و روشن کردن مراد واقعی از بین محتملات اختصاص به قرآن ندارد، بلکه اکثر کتاب های علمی نیاز به تفسیر و تبیین دارند. احتمالاًٍ شنیده اید که می گویند بعضی از بندهای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیازمند تفسیر است.

پس از این مقدمه می گوییم: بین مفسیریت روایات نسبت به قرآن و لزوم عرضه آن ها به قرآن تنافی نیست و دور لازم نمی آید، زیرا مراد از مفسیریت روایات این است: در جایی که مراد واقعی آیات روشن نباشد، روایت مقصود واقعی را روشن می کند. منظور از عرصه به قرآن این است که مراقب باشیم روایتی در مورد آیه ای و یا حکمی مخالف با حکم صریحی که در قرآن آمده نباشد.

اگر دیدیم مخالف است معلوم می شود روایت جعلی است، مثلاً قرآن به صراحت فرمود: ‌"الزانیة و الزانی فاجلد و الکِّ واحد منهما مآة جلدة؛ هر یک از زن و مرد زناکار را صد تازیانه بزنید".(4)

چنان چه روایتی باشد مبنی بر این که زناکار را هشتاد تازیانه باید زد، نه صد تا، می فهمیم که مخالف قرآن و جعلی می باشد.

بنابراین بین مفسریت روایات و عرضة آنان به قرآن تنافی نیست و دور لازم نمی آید، زیرا دور آن است که دو چیز متوقف بر یک دیگر باشند، مثلاً "الف" معلول "ب" هم معلول "الف" باشد. در مسئلة ما توقف و وابستگی در کار نیست، چون روایات مفسر مراد واقعی الفاظ است و جملاتی را روشن می کند که مقصود حقیقی اش برای ما روشن نباشد. مراد از عرضه به قرآن این است که حکم یا معنایی را که روایت می رساند، مخالف با صریح قرآن نباشد.

1. آیت الله سید ابوالقاسم خویی، البیان (ترجمه) ج 1، ص 413.

2. دخان (44) آیة 58.

3. وسائل الشیعه، ج 1، ص 291.

4. نور (24) آیة 2.